Cuối tháng 3/2024, Bộ Công Thương đã công bố dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu nhằm thay thế Nghị định 83/2014/NĐ-CP và các Nghị định bổ sung, sửa đổi Nghị định này. Ngay lập tức, các nhà đầu tư đã nhanh chóng đánh giá tác động của dự thảo mới này đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.
Từ giữa tháng 4/2024, dòng tiền đã đổ mạnh vào cổ phiếu của Petrolimex (PLX) và PV Oil (OIL) – hai "ông trùm" lớn nhất trong lĩnh vực bán lẻ xăng dầu tại Việt Nam. Chỉ trong vòng chưa đầy hai tháng, thị giá của PLX đã tăng khoảng 30%, trong khi OIL thậm chí còn tăng mạnh hơn với mức tăng hơn 50%, đạt đến vùng giá cao nhất trong hơn hai năm qua.
Theo báo cáo của Maybank Investment Bank, dự thảo Nghị định mới này được kỳ vọng sẽ mang lại lợi ích lớn cho các doanh nghiệp lớn trong ngành. Báo cáo nhận định rằng, Nghị định mới sẽ củng cố thêm lợi thế của các thương nhân đầu mối, đặc biệt là những doanh nghiệp như Petrolimex và PV Oil về tiềm năng gia tăng thị phần và cải thiện biên lợi nhuận.
Một điểm nổi bật trong Nghị định là việc duy trì quy định chỉ cho phép các thương nhân đầu mối mua xăng dầu trực tiếp từ nhà máy lọc dầu trong nước hoặc nhập khẩu từ nước ngoài.
Giá bán từ các thương nhân đầu mối cho các thương nhân phân phối và bán lẻ sẽ được quyết định dựa trên thỏa thuận giữa các bên, thay vì bị luật hóa. Điều này đảm bảo thương nhân đầu mối tiếp tục kiểm soát việc phân chia biên lợi nhuận trong chuỗi giá trị.
Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng yêu cầu các điều kiện chặt chẽ hơn đối với các thương nhân bán lẻ, điều này làm giảm bớt sự cạnh tranh của nhóm này so với các thương nhân phân phối và thương nhân đầu mối. Việc tăng số ngày dự trữ xăng dầu từ 20 lên 30 ngày sẽ làm tăng chi phí kinh doanh, nhưng không ảnh hưởng đến lợi thế cạnh tranh của các thương nhân đầu mối trong toàn bộ chuỗi giá trị.
Báo cáo của Maybank Investment Bank cũng nhấn mạnh rằng, nếu không có những sửa đổi đáng kể từ dự thảo ban đầu, tinh thần của Nghị định mới sẽ cải thiện cách vận hành giá bán lẻ đồng thời giảm sự phân mảnh và có lợi hơn cho các doanh nghiệp đầu mối có quy mô lớn.
Đồng quan điểm, báo cáo của ACBS cũng cho rằng, dự thảo Nghị định 80/2023 gần đây cũng có nhiều điểm hỗ trợ cho doanh nghiệp đầu mối xăng dầu như Petrolimex về dài hạn. Báo cáo liệt kê một số điểm nổi bật như:
Thương nhân phân phối chỉ được nhập hàng trực tiếp từ các đầu mối, không được mua bán lẫn nhau, nhằm cắt giảm chi phí trung gian. Đồng thời, điều kiện để trở thành thương nhân đầu mối sẽ được tăng cường thêm.
Thương nhân đầu mối và thương nhân phân phối xăng dầu được quyền quyết định giá bán nhưng không cao hơn mức giá mà công thức giá quy định, nhằm xây dựng môi trường cạnh tranh và giảm sự can thiệp của Nhà nước.
Dự thảo mới đề xuất mức chi phí kinh doanh và lợi nhuận tối đa cao hơn hiện tại. ACBS đánh giá rằng, nhờ lợi thế kho chứa lớn nhất, vị trí cây xăng thuận lợi và thương hiệu mạnh, Petrolimex sẽ có khả năng cạnh tranh vượt trội so với các đối thủ.
Về cơ bản, các doanh nghiệp tham gia kinh doanh xăng dầu (ngoại trừ các nhà máy lọc dầu) được phân loại thành ba nhóm: thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối và thương nhân bán lẻ.
Trong số này, thương nhân đầu mối có thể có kênh phân phối và bán lẻ riêng. Petrolimex và PV Oil, hai nhà phân phối lớn nhất Việt Nam, đang chi phối mạng lưới bán lẻ xăng dầu với hơn 17.000 cửa hàng.
Họ cung cấp hàng chục triệu tấn sản phẩm mỗi năm cho người tiêu dùng trên toàn quốc. Gần 70% thị phần xăng dầu dựa trên doanh thu nội địa hiện nằm trong tay Petrolimex và PV Oil. Trong đó, Petrolimex dẫn đầu với 50% thị phần cùng 5.500 cửa hàng trên toàn quốc. PV Oil đứng thứ hai với 18% thị phần cùng 700 cửa hàng trực thuộc.
Trong quý đầu năm 2024, tổng doanh thu của Petrolimex và PV Oil lên đến gần 105.000 tỷ đồng, cao nhất kể từ quý 2/2022. Trung bình mỗi ngày, hai nhà bán lẻ xăng dầu này thu về 1.150 tỷ đồng.
Riêng Petrolimex ghi nhận doanh thu quý 1 đạt hơn 75.000 tỷ đồng, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2023. Trong khi đó, doanh thu của PV Oil tăng đến hơn 44% lên 29.600 tỷ đồng.