Trung Quốc và tham vọng xây dựng “đế chế logistics toàn cầu”

Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc không chỉ khẳng định mình là một trung tâm sản xuất và thương mại lớn nhất thế giới, mà còn từng bước tái định hình hạ tầng logistics quốc tế. Chiến lược này giúp Bắc Kinh gia tăng đáng kể vị thế địa chính trị, đồng thời thu hẹp dư địa cạnh tranh của nhiều quốc gia khác trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Từ “chuỗi ngọc trai” đến mạng lưới logistics xuyên lục địa

Khởi nguồn từ chiến lược “chuỗi ngọc trai”, Trung Quốc đã đầu tư và kiểm soát một loạt cảng biển trọng yếu trải dài từ Biển Đông, Ấn Độ Dương đến châu Phi và châu Âu. Những cảng như Gwadar (Pakistan), Kyaukphyu (Myanmar) hay Hambantota (Sri Lanka) không chỉ phục vụ vận tải hàng hóa, mà còn mang tính chất chiến lược về an ninh và quân sự. Đặc biệt, căn cứ quân sự tại Djibouti đã biến Trung Quốc thành một thế lực hải quân có mặt thường trực ở khu vực cửa ngõ châu Phi.

Song song với đó, Bắc Kinh đã mở rộng ảnh hưởng sang châu Âu thông qua việc kiểm soát và hiện đại hóa cảng Piraeus (Hy Lạp). Nhờ các khoản đầu tư và công nghệ từ Trung Quốc, Piraeus ngày nay trở thành “cửa ngõ châu Âu” cho hàng hóa đến từ phương Đông, được kết nối trực tiếp với tuyến đường sắt quốc tế Trung Quốc – châu Âu. Hành trình vận tải từ châu Á vào Trung và Đông Âu được rút ngắn hơn một tuần, mang lại lợi thế vượt trội so với các tuyến đường truyền thống.

“Con đường Tơ lụa Sắt” – Huyết mạch mới nối Á – Âu

Trên bộ, Trung Quốc đẩy mạnh “Con đường Tơ lụa Sắt”, một mạng lưới đường sắt xuyên lục địa kết nối Trung Quốc với Trung Á, Nga và châu Âu. Tuyến đường này không chỉ giúp Bắc Kinh đưa hàng hóa tới thị trường phương Tây nhanh chóng hơn, mà còn đưa các quốc gia Trung Á và một phần châu Âu vào vòng ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc. Về bản chất, đây là sự mở rộng phạm vi “khu vực kinh tế Trung Quốc” ra ngoài lãnh thổ, củng cố sức mạnh mềm và cứng của Bắc Kinh.

“Con đường Tơ lụa Kỹ thuật số” – Gọng kìm vô hình

Ngoài hạ tầng vật chất, Trung Quốc còn xây dựng một “Con đường Tơ lụa Kỹ thuật số” nhằm kiểm soát không gian thông tin toàn cầu. Bắc Kinh tham gia sâu vào việc xây dựng các tuyến cáp quang ngầm dưới biển như dự án PEACE kết nối châu Á – châu Phi – châu Âu, đồng thời phát triển mạng lưới vệ tinh “Quốc Vương” để cạnh tranh trực tiếp với Starlink của Mỹ. Đây là nỗ lực nhằm kiểm soát cả dòng chảy dữ liệu, không kém phần quan trọng so với dòng chảy hàng hóa.

Chiến lược tài nguyên – Nắm giữ “chìa khóa” năng lượng mới

Ở lĩnh vực tài nguyên, Trung Quốc đã khéo léo tạo thế độc quyền về các nguyên liệu chiến lược cho công nghiệp xanh và công nghệ cao. Tại Cộng hòa Dân chủ Congo, Trung Quốc kiểm soát phần lớn hoạt động khai thác cobalt – nguyên liệu cốt lõi trong sản xuất pin. Tại Nam Mỹ, Bắc Kinh đầu tư mạnh vào các mỏ lithium, biến mình thành “nhà cung ứng bất khả thay thế” trong bối cảnh Mỹ và châu Âu đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang xe điện. Điều này đồng nghĩa rằng ngay cả khi phương Tây muốn giảm phụ thuộc, nguồn linh kiện then chốt vẫn gắn chặt với Trung Quốc.

Châu Âu lúng túng, Hàn Quốc tụt hậu

Ở châu Âu, sự phụ thuộc vào Trung Quốc khiến nhiều quốc gia khó mạnh tay áp đặt trừng phạt. Tây Ban Nha được hứa hẹn sẽ trở thành trung tâm sản xuất xe điện, trong khi các hãng xe Đức và thương hiệu xa xỉ Pháp vẫn dựa phần lớn vào sức mua từ người tiêu dùng Trung Quốc.

Ngược lại, Hàn Quốc – dù sở hữu mạng lưới FTA bao phủ tới 85% GDP toàn cầu – lại chưa hình thành một chiến lược logistics toàn diện. Trong bối cảnh nội bộ chính trị chia rẽ, Seoul trở nên bị động trước làn sóng mở rộng ảnh hưởng thầm lặng của Bắc Kinh.

Một “đế chế nơi mặt trời không bao giờ lặn”

Từ công nghiệp, tài nguyên, hạ tầng cho đến công nghệ, Trung Quốc đang lặng lẽ thiết lập một mạng lưới logistics toàn cầu mang tính hệ thống. Nếu đế chế Anh từng được gọi là “nơi mặt trời không bao giờ lặn” trong thời kỳ thuộc địa, thì ngày nay Bắc Kinh đang tái hiện phiên bản mới của mô hình đó, nhưng bằng công cụ kinh tế – logistics thay vì quân sự thuần túy.

Chiến lược này không chỉ đảm bảo cho Trung Quốc vị thế vững chắc trong chuỗi cung ứng quốc tế, mà còn đặt ra những thách thức lớn cho các nền kinh tế khác, từ việc bảo đảm tự chủ tài nguyên, đa dạng hóa nguồn cung cho tới bảo vệ không gian chiến lược của mình.

....................................