Quý 2/2024 đã chứng kiến VN-Index chật vật duy trì quanh ngưỡng 1.300 điểm, nhưng đó cũng là thời gian hoạt động cho vay của các công ty chứng khoán (CTCK) bùng nổ.
Tổng dư nợ cho vay toàn thị trường vào cuối quý ước tính đạt kỷ lục 225.000 tỷ đồng (9 tỷ USD), trong đó riêng dư nợ margin đã lên tới 218.000 tỷ đồng, tăng 23.000 tỷ so với cuối quý 1, lập mức cao nhất từ trước đến nay.
Dư nợ cho vay tăng mạnh kéo theo lợi nhuận của các CTCK cũng tăng đột biến. Trong quý 2, lãi từ các khoản cho vay và phải thu của các CTCK ước tính đạt 5.600 tỷ đồng, tăng 40% so với cùng kỳ năm 2023 và tăng gần 8% so với quý trước.
Đây là con số lớn nhất mà nguồn thu này mang lại cho các CTCK trong một quý, bất chấp VN-Index giảm nhẹ trong giai đoạn này, dao động từ 1.245 đến 1.285 điểm.
Trong bối cảnh mảng tự doanh biến động theo thị trường và cạnh tranh gay gắt trong mảng môi giới, nghiệp vụ cho vay ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn trong hoạt động của các CTCK.
Nguồn thu từ mảng này chiếm khoảng 25-40% doanh thu hoạt động, thậm chí đóng góp lớn nhất tại một số CTCK. Lãi từ cho vay và phải thu chiếm đến 75% tổng lãi trước thuế của các CTCK trong quý 2.
Xu hướng "ngân hàng hóa" CTCK ngày càng phát triển khi doanh nghiệp khó tiếp cận vốn từ ngân hàng hoặc trái phiếu. Trong khi đó, việc cầm cố cổ phiếu để vay tại các CTCK lại đơn giản và linh hoạt hơn, mang lại lợi ích cho cả ba bên: doanh nghiệp, CTCK và ngân hàng.
Doanh nghiệp giải quyết nhu cầu vốn cấp bách, CTCK tăng quy mô cho vay và nguồn thu, còn ngân hàng giảm tình trạng thừa vốn khi tăng trưởng tín dụng hạn chế.
Các CTCK hàng đầu đều ghi nhận lãi từ cho vay và phải thu trong quý 2 tăng trưởng so với cùng kỳ 2023. Tuy nhiên, so với quý đầu năm, bức tranh có sự phân hóa. Một số CTCK như TCBS và VNDirect bị thu hẹp nguồn thu dù dư nợ cho vay của TCBS tăng vọt lên mức kỷ lục xấp xỉ 1 tỷ USD.
Ngược lại, nhiều CTCK như VPS, HSC, MBS, VPBankS, và Vietcap ghi nhận lãi từ cho vay và phải thu tăng mạnh, thậm chí lập kỷ lục kể từ khi hoạt động. Đặc biệt, HSC là đơn vị duy nhất có dư nợ tăng vọt trong quý 2, còn các đơn vị khác gần như đi ngang so với cuối quý 1.
Sự biến động này có thể đến từ định hướng và chính sách cho vay khác nhau tại các CTCK. Một số tập trung làm "deal" với lãi suất cho vay chênh lệch đáng kể so với lãi suất niêm yết. Các CTCK ưu tiên bán lẻ tung ra nhiều sản phẩm vay ưu đãi để kích cầu margin.
Lãi suất cho vay margin tại các CTCK dao động quanh 10-13,5%, bất chấp lãi suất tiết kiệm và chi vay tại ngân hàng duy trì ở mức thấp. Điều này giúp các CTCK bù đắp chi phí vốn cao trong giai đoạn trước.
Trong ngắn hạn, khó kỳ vọng lãi suất margin giảm thêm khi lãi suất ngân hàng có dấu hiệu tăng. KBSV dự báo lãi suất huy động sẽ tiếp tục tăng 0,7-1% trong nửa cuối năm 2024. Áp lực tỷ giá dự báo căng thẳng trong quý 3 trước khi hạ nhiệt vào quý 4 nhờ Fed hạ lãi suất và kiều hối, xuất khẩu bước vào mùa cao điểm.
Với xu hướng lãi suất như hiện tại, nếu dư nợ margin tiếp tục tăng, nguồn thu từ hoạt động cho vay của các CTCK có thể còn phá kỷ lục trong thời gian tới. Điều này hoàn toàn có cơ sở khi các CTCK vẫn còn nhiều dư địa cho vay thêm khi tỷ lệ dư nợ cho vay Margin/VCSH vẫn thấp hơn mức an toàn quy định, và hàng loạt kế hoạch tăng vốn đang được triển khai.