Trong nỗ lực tăng cường an ninh lương thực quốc gia, Indonesia đã quyết định tăng hạn ngạch nhập khẩu gạo trong năm 2024 và đồng thời khuyến khích việc đa dạng hóa chế độ ăn uống bằng cách sử dụng các loại tinh bột khác thay cho gạo.

Indonesia đối mặt với nguy cơ khủng hoảng lương thực do hạn hán

Mỗi năm, Indonesia thường trải qua thời kỳ khô hạn kéo dài từ tháng 7 đến tháng 10, nhưng mùa khô năm nay được dự báo sẽ trở nên nghiêm trọng hơn vì hiện tượng thời tiết cực đoan El Nino, gây gián đoạn sản xuất lúa gạo tại quốc gia lớn nhất Đông Nam Á. Để hỗ trợ nông dân vượt qua tình trạng thiếu nước, Bộ Nông nghiệp Indonesia đã triển khai chương trình cung cấp 20.000 máy bơm nước đến các khu vực trồng lúa chịu hạn trên toàn quốc, giúp nông dân tiếp cận nguồn nước từ sông ngòi và mạch nước ngầm.

Từ nhiều tháng qua, chị Nurlaila, một nông dân ở tỉnh Aceh, miền Tây đảo Sumatra, đã phải thường xuyên ra đồng với một can dầu để đổ nhiên liệu cho máy bơm nước – phương tiện cứu cánh duy nhất của chị cùng nhiều nông dân Indonesia khác để tránh mất mùa do hạn hán.

Năm 2023, khoảng hai phần ba diện tích đất nông nghiệp của Indonesia – bao gồm cả đảo Java và đảo Sumatra – đã phải đối mặt với mùa khô khắc nghiệt nhất kể từ năm 2019. Cùng với những đợt nắng nóng kéo dài trong năm, điều kiện khô hạn đã khiến diện tích trồng lúa giảm 36,9%, xuống còn 6,55 triệu hecta trong giai đoạn từ tháng 10/2023 đến tháng 4/2024.

Nguy cơ thiếu lương thực đe dọa hàng triệu người dân Indonesia

Việc giảm diện tích trồng lúa kéo theo sự suy giảm năng suất, điều này dẫn đến nguy cơ thiếu hụt lương thực nghiêm trọng. Dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp Indonesia cho thấy, nếu tình hình tiếp tục xấu đi, có thể sẽ có khoảng 7 - 16% dân số phải đối mặt với tình trạng thiếu đói. Với dân số hiện tại khoảng 281,6 triệu người, điều này đồng nghĩa với việc có khoảng 19 - 45 triệu người có nguy cơ bị thiếu lương thực.

Trước tình hình này, chính phủ Indonesia đã quyết định tăng hạn ngạch nhập khẩu gạo lên 3,6 triệu tấn và có thể phải nhập khẩu đến 5 triệu tấn trong năm nay. Bên cạnh đó, các quan chức Indonesia cũng khuyến nghị người dân sử dụng các loại ngũ cốc khác để thay thế gạo khi giá gạo đang leo thang. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tạm thời.

Về lâu dài, nhà kinh tế học môi trường Romauli Panggabean của Viện Tài nguyên Thế giới Indonesia cho rằng, Indonesia cần tiếp tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng tưới tiêu, cải tạo các kênh mương hiện có và xây dựng các kênh mới. Đồng thời, chính phủ nên hướng dẫn nông dân áp dụng các phương pháp canh tác bền vững trong điều kiện hạn hán và sử dụng kỹ thuật bảo tồn nước. Công nghệ cũng nên được sử dụng nhiều hơn, chẳng hạn như thiết bị bay không người lái và cảm biến để theo dõi mùa màng và độ ẩm đất.

Philippines giảm thuế nhập khẩu để kiềm chế giá gạo

Là quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, Philippines đã thực hiện việc cắt giảm thuế nhập khẩu từ 35% xuống còn 15% đến năm 2028 để kiềm chế lạm phát, đặc biệt là giá gạo.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh giá gạo tại Philippines tăng cao, gây áp lực lớn lên những gia đình thu nhập thấp và đe dọa an ninh lương thực. Mặc dù gạo chỉ chiếm 9% trong chỉ số giá tiêu dùng của Philippines, nhưng trong những tháng gần đây, mặt hàng này đã góp phần lớn vào tỷ lệ lạm phát.

Tại Manila, giá gạo tại các chợ đã tăng đáng kể, dao động từ 59 đến 62 Peso mỗi kg (tương đương 1,01 đến 1,06 USD). So với tháng 9 năm ngoái, giá gạo đã tăng hơn 40%.

Mặc dù các yếu tố như hiện tượng El Nino và lệnh cấm xuất khẩu gạo từ Ấn Độ đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy giá gạo tăng cao, nhưng các chuyên gia cho rằng, chính sách trong nước cũng cần được xem xét.

Giá gạo ở Philippines tiếp tục tăng

Chính phủ Philippines cam kết giữ giá gạo ở mức 20 Peso/kg (0,34 USD/kg), nhưng lạm phát tăng khiến mục tiêu này trở nên khó đạt. Theo một cuộc khảo sát gần đây của công ty Pulse Asia, 76% người dân Philippines mong muốn chính phủ hành động quyết liệt hơn để kiểm soát lạm phát và đảm bảo an ninh lương thực.

Để đối phó, Tổng thống Ferdinand Marcos đã ký Sắc lệnh số 62 vào tháng 6, giảm 20% thuế nhập khẩu đối với nhiều mặt hàng, bao gồm cả gạo, đến năm 2028. Điều này hy vọng sẽ giúp giá gạo giảm từ 6-7 Peso/kg, hỗ trợ người dân dễ bị tổn thương và kích thích nhu cầu tiêu thụ gạo trong nước.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cảnh báo rằng việc giảm thuế này có thể gây áp lực lớn lên nông dân trong nước do sự cạnh tranh từ gạo nhập khẩu giá rẻ. Bộ Nông nghiệp Philippines dự kiến tổng lượng gạo nhập khẩu của nước này trong năm 2024 có thể vượt 4 triệu tấn, thậm chí lên đến 4,5 triệu tấn.

Nhật Bản đối mặt với tình trạng thiếu hụt gạo

Không chỉ Indonesia và Philippines, Nhật Bản cũng đang đối mặt với tình trạng khan hiếm gạo. Lượng dự trữ gạo của khu vực tư nhân tại Nhật Bản đã giảm 20% so với năm 2023, đạt mức thấp nhất kể từ năm 1999.

Báo cáo thường niên của chính phủ Nhật Bản về nông nghiệp gần đây thừa nhận rằng an ninh lương thực của Nhật Bản đang đứng trước nhiều rủi ro ngày càng lớn, chủ yếu do biến đổi khí hậu. Tình trạng thời tiết khắc nghiệt đã làm giảm cả chất lượng và sản lượng lúa gạo tại quốc gia này.

Nhiều siêu thị và cửa hàng gạo ở Tokyo hiện đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng. Ngay cả gạo nếp, dù vẫn còn, nhưng cũng bị hạn chế mỗi khách chỉ được mua 1 kg. Nguồn cung thiếu hụt đã đẩy giá gạo tăng 12% so với năm ngoái, theo số liệu của Bộ Nông nghiệp Nhật Bản.

Giải pháp của Nhật Bản để đối phó với tình trạng thiếu gạo

Nhật Bản dự kiến tình trạng thiếu gạo sẽ giảm bớt vào tháng 9 khi đợt thu hoạch gạo mới bắt đầu. Về lâu dài, chính phủ Nhật Bản đang triển khai các sáng kiến thu hồi đất nông nghiệp từ những người không còn khả năng canh tác để thành lập các công ty sản xuất lúa gạo và cánh đồng mẫu lớn. Công nghệ tiên tiến cũng được áp dụng để tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu.

Bờ Biển Ngà tăng cường sản xuất gạo trong nước

Tại Tây Phi, Bờ Biển Ngà – nơi người dân tiêu thụ khoảng 2,1 triệu tấn gạo mỗi năm nhưng sản lượng trong nước chỉ đạt 1,4 triệu tấn – đã triển khai giống lúa mới chịu hạn để giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và đảm bảo an ninh lương thực.

Giống lúa mới này là một phần của dự án trị giá hơn 550 triệu USD nhằm giúp Bờ Biển Ngà tiến tới tự chủ về lương thực. Nhờ giống lúa này, năng suất và thu nhập của nhiều nông dân đã được cải thiện. Chính phủ cũng đầu tư vào hệ thống tưới tiêu và cơ giới hóa quy trình thu hoạch để hỗ trợ sản xuất.

Tình hình giá gạo toàn cầu

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, giá gạo toàn cầu sẽ tăng khoảng 6% trong năm nay và có thể duy trì ở mức cao đến năm 2025. Để đối phó với thách thức về an ninh lương thực, các quốc gia cần thúc đẩy sản xuất trong nước và xây dựng hệ thống lương thực bền vững hơn.

Xem thêm: Hàng hóa phái sinh là gì? Tìm hiểu cách đầu tư hàng hóa sinh lời