Yêu cầu truy xuất nguồn gốc theo Quy định chống phá rừng của châu Âu (EUDR) đặt ra một thách thức lớn chưa từng có đối với Việt Nam – quốc gia đứng thứ hai thế giới về xuất khẩu cà phê, nhưng phần lớn sản lượng lại đến từ các hộ nông dân nhỏ lẻ.

XEM THÊM: Hợp đồng tương lai cà phê - Hướng dẫn đầu tư từ A đến Z

“Hàng rào" mới cho cà phê vào EU

Từ ngày 30/12/2024, một số mặt hàng nông sản xuất khẩu vào Liên minh châu Âu (EU) sẽ đối mặt với một “hàng rào” mới: Quy định chống phá rừng của EU (EUDR). Quy định này yêu cầu các cá nhân, tổ chức và thương nhân xuất nhập khẩu nông sản phải chứng minh rằng sản phẩm của họ không có nguồn gốc từ các khu vực bị phá rừng. Các loại nông sản được quy định bao gồm dầu cọ, đậu nành, gỗ, gia súc, ca cao, cà phê, cao su và một số sản phẩm từ các mặt hàng này.

Đây là một thử thách chưa từng thấy đối với ngành cà phê Việt Nam, đặc biệt khi EUDR chính thức có hiệu lực vào cuối tháng 12/2024. Tuy nhiên, phần lớn diện tích cà phê ở Việt Nam đã được canh tác và thu hoạch trên các vùng đất hiện tại, dẫn đến việc đáp ứng các yêu cầu mới trong một khoảng thời gian rất ngắn.

Mặc dù Việt Nam được biết đến là một trong những quốc gia sản xuất cà phê bền vững hàng đầu thế giới, nhưng các chứng nhận bền vững hiện tại vẫn chưa đủ đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ EUDR. Để xuất khẩu cà phê vào EU, các nông hộ phải cung cấp bản đồ chi tiết ranh giới khu đất của họ. Việc này đòi hỏi phải thu thập dữ liệu GPS cho từng vườn cà phê, sau đó so sánh với bản đồ che phủ rừng tính đến ngày 31/12/2020 để chứng minh rằng các khu đất này không có liên quan đến nạn phá rừng. Thông tin này sẽ đi kèm với mỗi container cà phê xuất khẩu vào EU nhằm đảm bảo truy xuất nguồn gốc một cách chính xác.

Giải pháp phá giải nút thắt

Canh tác cà phê tại Việt Nam chủ yếu dựa vào các hộ nông dân nhỏ lẻ, với quy mô trang trại trung bình chỉ khoảng 1 ha. Thương lái thu gom cà phê từ nhiều nguồn khác nhau, nhưng hầu hết các đối tượng trong chuỗi cung ứng này không có thói quen số hóa hồ sơ hoặc thực hiện quy trình truy xuất nguồn gốc. Trong khi đó, yêu cầu từ EUDR lại rất rõ ràng và nghiêm ngặt.

Trước những thách thức này, Enveritas – một tổ chức phi lợi nhuận – đã đưa ra giải pháp khả thi nhằm phá vỡ nút thắt của vấn đề. Từ năm 2023, Enveritas đã tiến hành nghiên cứu các phương pháp để phát hiện những lô đất có nguy cơ liên quan đến nạn phá rừng, nhằm đáp ứng yêu cầu của EUDR. Tổ chức này đã sử dụng công nghệ chụp ảnh vệ tinh để bao quát toàn bộ khu vực trồng cà phê, đối chiếu với dữ liệu về độ che phủ rừng tính đến năm 2020, từ đó xây dựng hệ thống bản đồ hiện trạng sử dụng đất và tình trạng phá rừng.

Điểm đặc biệt của Enveritas là họ sử dụng hình ảnh vệ tinh có độ phân giải cao, lên tới 0,5m – mức độ chính xác cao hơn nhiều so với các hệ thống thông thường, vốn chỉ đạt độ phân giải 30m hoặc 10m. Công nghệ này giúp họ phân tích chính xác vùng trồng cà phê và phân biệt rõ các khu vực có nguy cơ phá rừng. Bên cạnh đó, Enveritas còn áp dụng mô hình máy học, được đào tạo bằng dữ liệu bản đồ và tọa độ GPS mà tổ chức này thu thập trong quá trình xác minh thực tế hàng năm. Mô hình này được hỗ trợ bởi các chuyên gia lâm nghiệp và hệ thống thông tin địa lý (GIS), giúp phát hiện và phân loại chính xác các khu vực trồng cà phê.

Trong trường hợp hình ảnh vệ tinh không đủ để xác định, Enveritas còn tiến hành kiểm tra thực địa để đảm bảo độ chính xác tuyệt đối. Điều này giúp loại bỏ những trường hợp bị đánh giá sai là có liên quan đến nạn phá rừng, chẳng hạn như một số lô đất thực tế đang được tái canh cà phê nhưng có thể bị nhận diện sai trên ảnh vệ tinh.

Giải pháp phá giải nút thắt

Giải pháp của Enveritas đã giúp tăng cường độ chính xác trong việc nhận diện và phân loại các vùng trồng cà phê, tránh việc nông dân bị phạt oan do những sai sót trong quá trình đánh giá nguồn gốc sản phẩm. Hình ảnh vệ tinh có độ phân giải cao và công nghệ mạng nơ-ron thần kinh nhân tạo mà Enveritas áp dụng cho phép họ phân biệt rõ ràng giữa các khu vực canh tác hợp pháp và các vùng đất có nguy cơ phá rừng. Điều này không chỉ giúp nông dân tuân thủ các quy định của EUDR, mà còn bảo vệ họ trước những sai lầm tiềm ẩn từ các hệ thống truy xuất nguồn gốc kém chính xác hơn.

Enveritas, một tổ chức phi lợi nhuận với mục tiêu xóa đói giảm nghèo trong ngành cà phê toàn cầu, đã và đang thu thập dữ liệu về tính bền vững trong chuỗi cung ứng nông nghiệp tại hơn 25 quốc gia trên thế giới. Tổ chức này đã không ngừng nghiên cứu và cải tiến công nghệ nhằm nâng cao tính bền vững cho ngành cà phê, ca cao và cao su, đặc biệt là trong bối cảnh các quy định chống phá rừng ngày càng nghiêm ngặt.

XEM THÊM: Hàng hóa phái sinh là gì? Tìm hiểu cách đầu tư hàng hóa sinh lời